Klasyfikacja kosztów:
1. według rodzajów kosztów:
· amortyzacja- oznacza rozłożenie wartości przez pewien okres czasu. Amortyzacja księgowa służy przypisaniu ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do całego okresu ekonomicznej użyteczności tych aktywów. Amortyzacja jest kosztem niepieniężnym. Jest także źródłem finansowania inwestycji restytucyjnych;
· zużycie materiałów i energii - obejmuje koszty zużycia materiałów podstawowych, artykułów handlowych-energii gazu wody i innych mediów, opakowań, części zapasowych maszyn i urządzeń;
· usługi obce – koszt usług świadczonych przez zewnętrznych dostawców. Do usług obcych można zaliczyć usługi np.: najmu obiektów, remontowe, łączności, bankowe, transportowe;
· podatki i opłaty – podatek od nieruchomości, od środków transportu, podatek akcyzowy, opłaty skarbowe, opłaty notarialne, roczne opłaty licencyjne
· wynagrodzenia - wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej, wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent;
· ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - składki z tytułu ubezpieczeń społecznych, składki na fundusz pracy, składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, odzież ochronna i robocza, szkolenie pracowników;
· pozostałe koszty rodzajowe - ubezpieczenia majątkowe, koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych, koszty reprezentacji i reklamy;
2. według rodzajów działalności:
· koszty działalności produkcyjnej (wytwórczej) - koszty proste związane z prowadzeniem działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej poniesione w celu uzyskania określonych przychodów;
· koszty działalności usługowej – koszty świadczenia usług;
· koszty działalności handlowej – koszty sprzedaży towarów;
3. według struktury wewnętrznej kosztów:
· koszty proste - koszty bieżącej działalności, które faktycznie zostały poniesione;
· koszty złożone - koszty siły roboczej, koszty utrzymania budynków;
4. według miejsc powstania kosztów:
· koszty wydziałów podstawowych - koszty wydziałowe, obejmujące koszty wydziałów podstawowych przedsiębiorstwa, zużycie materiałów, energii i paliw, amortyzacja majątku trwałego wydziałów podstawowych;
· koszty wydziałów pomocniczych - , koszty remontów, konserwacji środków trwałych wykonywanych przez wydziały pomocnicze;
· koszty zakupu - koszty, które mogą być bezpośrednio odniesione do poszczególnych partii nabywanych materiałów, można je przypisać bez dodatkowych kalkulacji poszczególnym wyrobom;
· koszty sprzedaży - obejmują koszty sprzedaży wyrobów gotowych, towarów i innych rzeczowych składników majątku, w tym także utrzymania sieci handlowej, koszty opakowań bezzwrotnych, załadunku, wyładunku, przewozu, reklamy, koszty udziału w targach itp.;
· koszty zarządu - koszty związane z kierownictwem przedsiębiorstwa;
5. według związku kosztów z procesem produkcji:
· koszty podstawowe – koszty nierozłącznie związane z procesem technologicznym, zalicza się do nich zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych bezpośrednio wytwórczych, płace robotników produkcyjnych, amortyzację urządzeń wytwórczych;
· koszty ogólne - są uwarunkowane organizacją procesu pracy, a więc są związane tylko z obsługą procesów wytwórczych, organizacją i kontrolą pracy wydziałów produkcyjnych oraz całości przedsiębiorstwa jako wyodrębnionego podmiotu samodzielnie gospodarującego. Do kosztów tych należą np. płace zarządu i pracowników obsługi, amortyzacja pomieszczeń biurowych, zużycie materiałów na cele ogólne itp.
6. według związku kosztów z przedmiotem odniesienia np. z produktami:
· koszty bezpośrednie - elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych w celu sprzedaży. Zwykle są to koszty które można przypisać do produktu za pośrednictwem dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia o raz inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na jednostkę produktu;
· koszty pośrednie - wiążą się z istniejącym potencjałem produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów pośrednich wiążą się z upływem czasu ( czynsze, płace administracji itp.);
7. według okresu, którego dotyczą:
· koszty okresu bieżącego - koszty, które powstały w danym okresie;
· koszty innych okresów (rozliczane w czasie) - koszty, które prawdopodobnie powstaną w przyszłości;
8. według reakcji kosztów na zmianę rozmiarów działalności:
· koszty stałe - koszty, których wielkość nie zmienia się przy zmianach produkcji. Są to takie koszty, które nie zamieniają się wraz ze zmianami wolumenu produkcji. Dzielimy je na koszty względne i bezwzględne;
· koszty zmienne - to nakłady przedsiębiorcy związane bezpośrednio z produkcją. Ich poziom zależy wprost od rozmiarów produkcji. Tak więc wynoszą zero gdy nic się nie produkuje, a rosną wraz ze zwiększaniem się rozmiarów produkcji. Dzielimy te koszty na koszty zmienne proporcjonalne, zmienne degresywne i zmienne progresywne;
9. według istotności przy podejmowaniu decyzji:
· koszty istotne (decyzyjne) – koszty związane z określoną decyzją, których poniesienie jest zależne od pojętej decyzji, np.: ile należy wytworzyć wyrobów, o ile należy zwiększyć produkcję, czy należy zakupić dodatkowe maszyny i urządzenia produkcyjne;
koszty nieistotne (niedecyzyjne) – koszty, które należy ponieść bez względu na podjęte decyzje np. koszty wynikające z wcześniej podjętych decyzji (koszty zapadłe) lub przyszłe koszty, których wysokość będzie taka sama dla rozpatrywanych alternatyw;
10. według możliwości kontroli;
koszty kontrolowane - mogą być przedmiotem racjonalnej regulacji przez zarządzającego ośrodkiem odpowiedzialności, którego odpowiedzialność za te koszty została zidentyfikowana,;
· koszty niekontrolowane - takie koszty, na których kształtowanie się zarządzający ośrodkiem odpowiedzialności nie ma wpływu.
11. według działalności operacyjnej i finansowej:
· koszty normalnej działalności operacyjnej (koszty działalności podstawowej, pomocniczej, ogólnego zarządu)
· pozostałe koszty operacyjne - zgodnie z ustawą o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. są to koszty związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki. Są one "symetryczne" względem pozostałych przychodów operacyjnych. Obejmują one: wartość netto sprzedawanych lub likwidowanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, koszty prowadzonej działalności socjalnej, przekazane darowizny, zapłacone kary, odpisy aktualizujące wartość środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, zapasów i należności;
· koszty operacji finansowych - koszty operacji finansowych (głównie odsetki od kredytów i pożyczek) i obciążenia podatkowe przychodów (podatek akcyzowy);
12. związek kosztów z osiągniętymi przychodami:
· koszty uzyskania przychodów - wydatek, kategoria z zakresu prawa podatkowego oznaczająca wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodu lub utrzymania źródła przychodów. O koszty uzyskania przychodów zmniejsza się przychód uzyskując w ten sposób dochód;
· koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów - koszty kar umownych i odszkodowań, zakupy na paragon, odsetki budżetowe
1. według rodzajów kosztów:
· amortyzacja- oznacza rozłożenie wartości przez pewien okres czasu. Amortyzacja księgowa służy przypisaniu ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do całego okresu ekonomicznej użyteczności tych aktywów. Amortyzacja jest kosztem niepieniężnym. Jest także źródłem finansowania inwestycji restytucyjnych;
· zużycie materiałów i energii - obejmuje koszty zużycia materiałów podstawowych, artykułów handlowych-energii gazu wody i innych mediów, opakowań, części zapasowych maszyn i urządzeń;
· usługi obce – koszt usług świadczonych przez zewnętrznych dostawców. Do usług obcych można zaliczyć usługi np.: najmu obiektów, remontowe, łączności, bankowe, transportowe;
· podatki i opłaty – podatek od nieruchomości, od środków transportu, podatek akcyzowy, opłaty skarbowe, opłaty notarialne, roczne opłaty licencyjne
· wynagrodzenia - wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej, wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent;
· ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - składki z tytułu ubezpieczeń społecznych, składki na fundusz pracy, składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, odzież ochronna i robocza, szkolenie pracowników;
· pozostałe koszty rodzajowe - ubezpieczenia majątkowe, koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych, koszty reprezentacji i reklamy;
2. według rodzajów działalności:
· koszty działalności produkcyjnej (wytwórczej) - koszty proste związane z prowadzeniem działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej poniesione w celu uzyskania określonych przychodów;
· koszty działalności usługowej – koszty świadczenia usług;
· koszty działalności handlowej – koszty sprzedaży towarów;
3. według struktury wewnętrznej kosztów:
· koszty proste - koszty bieżącej działalności, które faktycznie zostały poniesione;
· koszty złożone - koszty siły roboczej, koszty utrzymania budynków;
4. według miejsc powstania kosztów:
· koszty wydziałów podstawowych - koszty wydziałowe, obejmujące koszty wydziałów podstawowych przedsiębiorstwa, zużycie materiałów, energii i paliw, amortyzacja majątku trwałego wydziałów podstawowych;
· koszty wydziałów pomocniczych - , koszty remontów, konserwacji środków trwałych wykonywanych przez wydziały pomocnicze;
· koszty zakupu - koszty, które mogą być bezpośrednio odniesione do poszczególnych partii nabywanych materiałów, można je przypisać bez dodatkowych kalkulacji poszczególnym wyrobom;
· koszty sprzedaży - obejmują koszty sprzedaży wyrobów gotowych, towarów i innych rzeczowych składników majątku, w tym także utrzymania sieci handlowej, koszty opakowań bezzwrotnych, załadunku, wyładunku, przewozu, reklamy, koszty udziału w targach itp.;
· koszty zarządu - koszty związane z kierownictwem przedsiębiorstwa;
5. według związku kosztów z procesem produkcji:
· koszty podstawowe – koszty nierozłącznie związane z procesem technologicznym, zalicza się do nich zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych bezpośrednio wytwórczych, płace robotników produkcyjnych, amortyzację urządzeń wytwórczych;
· koszty ogólne - są uwarunkowane organizacją procesu pracy, a więc są związane tylko z obsługą procesów wytwórczych, organizacją i kontrolą pracy wydziałów produkcyjnych oraz całości przedsiębiorstwa jako wyodrębnionego podmiotu samodzielnie gospodarującego. Do kosztów tych należą np. płace zarządu i pracowników obsługi, amortyzacja pomieszczeń biurowych, zużycie materiałów na cele ogólne itp.
6. według związku kosztów z przedmiotem odniesienia np. z produktami:
· koszty bezpośrednie - elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych w celu sprzedaży. Zwykle są to koszty które można przypisać do produktu za pośrednictwem dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia o raz inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na jednostkę produktu;
· koszty pośrednie - wiążą się z istniejącym potencjałem produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów pośrednich wiążą się z upływem czasu ( czynsze, płace administracji itp.);
7. według okresu, którego dotyczą:
· koszty okresu bieżącego - koszty, które powstały w danym okresie;
· koszty innych okresów (rozliczane w czasie) - koszty, które prawdopodobnie powstaną w przyszłości;
8. według reakcji kosztów na zmianę rozmiarów działalności:
· koszty stałe - koszty, których wielkość nie zmienia się przy zmianach produkcji. Są to takie koszty, które nie zamieniają się wraz ze zmianami wolumenu produkcji. Dzielimy je na koszty względne i bezwzględne;
· koszty zmienne - to nakłady przedsiębiorcy związane bezpośrednio z produkcją. Ich poziom zależy wprost od rozmiarów produkcji. Tak więc wynoszą zero gdy nic się nie produkuje, a rosną wraz ze zwiększaniem się rozmiarów produkcji. Dzielimy te koszty na koszty zmienne proporcjonalne, zmienne degresywne i zmienne progresywne;
9. według istotności przy podejmowaniu decyzji:
· koszty istotne (decyzyjne) – koszty związane z określoną decyzją, których poniesienie jest zależne od pojętej decyzji, np.: ile należy wytworzyć wyrobów, o ile należy zwiększyć produkcję, czy należy zakupić dodatkowe maszyny i urządzenia produkcyjne;
koszty nieistotne (niedecyzyjne) – koszty, które należy ponieść bez względu na podjęte decyzje np. koszty wynikające z wcześniej podjętych decyzji (koszty zapadłe) lub przyszłe koszty, których wysokość będzie taka sama dla rozpatrywanych alternatyw;
10. według możliwości kontroli;
koszty kontrolowane - mogą być przedmiotem racjonalnej regulacji przez zarządzającego ośrodkiem odpowiedzialności, którego odpowiedzialność za te koszty została zidentyfikowana,;
· koszty niekontrolowane - takie koszty, na których kształtowanie się zarządzający ośrodkiem odpowiedzialności nie ma wpływu.
11. według działalności operacyjnej i finansowej:
· koszty normalnej działalności operacyjnej (koszty działalności podstawowej, pomocniczej, ogólnego zarządu)
· pozostałe koszty operacyjne - zgodnie z ustawą o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. są to koszty związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki. Są one "symetryczne" względem pozostałych przychodów operacyjnych. Obejmują one: wartość netto sprzedawanych lub likwidowanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, koszty prowadzonej działalności socjalnej, przekazane darowizny, zapłacone kary, odpisy aktualizujące wartość środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, zapasów i należności;
· koszty operacji finansowych - koszty operacji finansowych (głównie odsetki od kredytów i pożyczek) i obciążenia podatkowe przychodów (podatek akcyzowy);
12. związek kosztów z osiągniętymi przychodami:
· koszty uzyskania przychodów - wydatek, kategoria z zakresu prawa podatkowego oznaczająca wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodu lub utrzymania źródła przychodów. O koszty uzyskania przychodów zmniejsza się przychód uzyskując w ten sposób dochód;
· koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów - koszty kar umownych i odszkodowań, zakupy na paragon, odsetki budżetowe